نقاط قوت و چالشهای بانکداری اسلامی در ایران :

نقاط قوت :
بیش از بیست سال از تصویب و اجرای قانون بانکاری بدون ربا در ایران می گذرد . برخی از اقتصاددانان که در تدوین این قانون دخالت داشتند ، مدعی اند این قانون ، بهترین قانونی است که با توجه به ضوابط اسلامی و ملاحظات فنی اقتصادی ، در تامین نیازهای مالی اشخاص حقیقی تدوین شده است . اقتصاددانان مسلمان در بر شمردن ویژگی های این قانون ، به تعدیل درآمدها و توزیع عادلانه ثروت بین سپرده گذارن و عوامل تولید ، افزایش کارآیی ، کاهش هزینه های تولید ، افزایش سرمایه گذاری و افزایش تولید و بالا رفتن سطح اشتغال و کاهش سطح عمومی قیمتها اشاره می کنند .

چالشها:
سید عباس موسویان ، عضو کار گروه بازنگری قانون بانکداری بدون ربا در این زمینه می گوید :
” در نگاهی منصفانه درباره بانکداری جاری در کشور نه می توان به صورت افراطی اظهار کرد نشانی از بانکداری اسلامی در نظام بانکی ما وجود ندارد و نه با ذوق زدگی می توان گفت آنچه در نظام بانکی ایران اجرا می شود ، دقیقا” همان چیزی است که بانکداری اسلامی در نظر دارد . واقعیت این است که نظام بانکداری ما هنوز در نیمه راه قرار دارد به این معنا که قوانین بانکداری ایران به لحاظ فقهی و شرعی با اشکال مواجه نیستند ؛ زیرا در زمان تصویب قوانین بانکداری هم شورای نگهبان انطباق آن را با شرع مقدس اسلام تایید کرده و هم مراجع تقلید بر صحت آن مهر تایید زده اند . البته به معنای آن نیست که بهتر از این نمی شد قوانینی وضع کرد ، بلکه باید توجه داشت همواره امکان ایجاد وضعیت مطلوبتر وجود دارد و می توان با مطالعه مجدد و بازنگری از عقود دیگری در قوانین و آیین نامه های بانکداری بدون ربا استفاده کرد که پیش از این قانونگذاری به هر دلیل به آن توجه نداشته اند ” .
همچنین علی قنبری ، کارشناس اقتصادی و عضو سابق شورای پول و اعتبار نیز معتقد است : ” در حال حاضر عملیات بانکی جاری در کشور تطابقی با قوانین بانکداری اسلامی ندارد . رفع مسائل و مشکلات موجود در بانکداری اسلامی ایران نیازمند زمان است و در کوتاه مدت نمی توان توقع داشت که عملکرد بانکهای داخلی کاملا” با اصول بانکداری اسلامی تطبیق یابد … ” .
و نیز مرتضی عزتی ، رئیس پژوهشکده اقتصاد می گوید : ” بر اساس اصل بانکداری بدون ربا ، سود ثابت ممنوع است و به تولیدکنندگان ضربه می زند و این یکی از مواردی است که نشان می دهد شیوه بانکداری اسلامی بطور کامل در کشور اجرا نمی شود و تنها بانکداری بدون ربا که جزئی از اقتصاد اسلامی است ، در حال اجراست ….”
گرایش به بانکداری اسلامی در دوران بحران اقتصادی :
از آنجایی که بسیاری از کارشناسان اقتصادی و اجتماعی غرب ، علت اصلی بروز بحران مالی اخیر را نرخ بهره معاملات قماری می دانند ، سرمایه گذاری و بانکداری اسلامی می تواند در این خصوص ، به کمک آنها شتابد و چون اساس سیستم اقتصادی اسلامی بر شانس و بخت بنا نشده و از نظر فقهی ، معاملات بر اعیان مشخص تعلق می گیرد ، می تواند ریسک های مالی را در اقتصاد کاهش دهد .
نظام بانکی اسلامی به سهام و اوراق قرضه تکیه نمی کند و مثل بیشتر بانکهای اروپایی و آمریکایی در جریان خرید و فروش بدهیهای بانکی فعال نیست . ممنوعیت خرید و فروش بدهیهای بانکی برمبنای اصولی که دین اسلام برای این نظام مالی تدوین کرده است موجب شد بحران اقتصادی دنیا تاثیری بر اوضاع اقتصادی این نظام برجای نگذارد .

امروزه بانکهای اسلامی در سراسر دنیا مورد اقبال عمومی است . اقبال از بانکها و موسسات اسلامی در جریان بحران مالی اخیر نیز بیشتر شده است . این امر نه فقط به دلیل جذابیت نوع خاص روابط مالی آنها با مشتریان خود است ، بلکه به آسیب پذیری کمتر آنها در مقابله با بحران مالی اخیر نیز نسبت داده می شود که به نوبه خود ناشی از اهداف و ساختار خاص این نهادهای مالی است .

آسیب پذیری کمتر بانکها و موسسات اسلامی به راستی ناشی از چه عواملی است و رمز مصونیت نسبی بانکهای اسلامی در مقابله با بحران عظیم مالی را در کجا باید جستجو کرد ؟
روند صعودی و استقبال فزاینده مردم ، فعالان اقتصادی و گاه دولتها و کشورهای مختلف از بانکداری اسلامی و عملکرد موفق بانکهای اسلامی در شرایطی که بحران مالی جهان در حال گسترش است ، یک فرصت طلایی را درجهت رشد و گسترش صنعت بانکداری اسلامی فراهم کرده است که اگر اعتقاد صدها میلیون سرمایه گذار خرد از کشورهای اسلامی ( که عمدتا” صاحب درآمدهای نفتی هستند ) و تمایل آنها به استفاده از سرمایه ها بر پایه آموزه های دینی اسلامی به آن افزوده شود ، شاهد رشد و شکوفایی بیش از پیش این صنعت خواهیم داد .
بنظر می رسد اجماع کارشناسان و تحلیلگران اقتصادی براین که ساختار معیوب نظام بانکداری جهانی در آمریکا ، خاستگاه اصلی بروز بحران در اقتصاد جهان شده ، زمینه های مساعدی برای توجه و اقبال به نظام بانکداری اسلامی به وجود آورده است ، به گونه ای که همزمان با رشد بازار اقتصاد اسلامی در کشورهای اسلامی و غربی ، بسیاری از بانکها تلاش می کنند صدقات مالی و اقتصادی خود را با موازین شریعت اسلام همسان کنند تا علاوه بر جذب مشتریان بیشتر بتوانند سهمی از این بازار در حال رشد را به خود اختصاص دهند . به موازات افزایش درخواست بانکها به منظور پیوستن به بازارمالی در حال گسترش اسلامی ، بانکداری اسلامی نیز در سراسر جهان گسترش می یابد و این مساله استفاده از تسهیلات بانکی و قوانین مالی اسلامی را آسان کرده است .

براساس آمار اعتبارات خدمات مالی بریتانیا ، حسابهایی که خواستار تسهیلات بانکی مبنی برقوانین شرع اسلام هستند ، از 200 میلیارد دلار به 500 میلیارد دلار افزایش یافته و هر سال 10 تا 15 درصد بر این مقدار افزوده می شود .
بحران اقتصادی در جهان بسیاری از کارشناسان اقتصادی در کشورهای با اقتصاد اسلامی بسرعت توجه خاصی به اصول بانکداری اسلامی بکنند . در همین خصوص در آسیا نیز اقتصاد اسلامی بسرعت در حال رشد است و مالزی می کوشد به عنوان یک قطب منطقه ای در این عرصه شناخته شود . اندونزی ، تایلند و سنگاپور نیز از دیگر کشورهایی هستند که بخش اقتصاد و بانکداری اسلامی خود را گسترش داده اند . از این رو گسترش و رونق بانکداری اسلامی در میان کشورهای اسلامی از یک سو و تقاضای کشورهای غربی مبنی برتطابق قوانین بانکداری خود با قوانین اسلام نیز از سوی دیگر ، رشد چشمگیر این نوع نظام سوددهی اسلامی را رقم زده است .

بانکداری اسلامی در هنگام وقوع بحران اخیر برای برخی از کشورهای جهان به منزله پناهگاه امن و کوچکی بود که حتی در برابر پیامد و تبعات ناشی از شدیدترین بحران 80 سال اخیر نیز تا حدودی برای این کشورها مصونیت ایجاد نمود . در عین حال برخی از کارشناسان نظام مالی بخش زیادی از موفقیت سیستم مالی اسلامی را مدیون بانکداری بدون بهره دانسته و معتقدند با افزایش آگاهی و بیشتر شدن شناخت مشتریان از نوع خدمات و چگونگی انجام تراکنش های مالی در این نوع بانکداری ، قطعا” بر مشتریان و متقاضیان استفاده از خدمات بانکداری اسلامی در سراسر جهان افزوده خواهد شد .
پیشنهادات :
1- تاسیس بانکهای کاملا” اسلامی نوپا با مشارکت بخش خصوصی
2- استفاده از متخصصین و کارشناسان
3- تلاش و جدیت مسئولان برای بیشتر فعال کردن این بانکها
4- ایجاد بانکهای تجاری به عنوان مکمل بانکهای اسلامی
5- ایجاد یک باجه مخصوص عملیات بانکداری اسلامی در تمامی شعب بانکهای تجاری

نتیجه گیری :
نتیجه این است که در مقایسه سیستم مالی اسلامی و سیستم بانکداری رایج باید گفت که هردو آنها تکیه بر وجوهی دارند که توسط سرمایه گذاران به آنها سپرده می شود . اما اختلاف آنها در روشها ، فلسفه و روش به حرکت درآوردن سرمایه می باشد . بر این اساس در بانکداری اسلامی سود و ضرر میان سپرده گذاران و وام گیرنده توزیع می شود و لذا سیستم مالی اسلامی بیشتر یک موسسه مالی است نه یک سیستم موسسه پولی .
روز دهم شهریور روز بانکداری اسلامی مبارکباد .

منابع:
1- خبرگزاری موج
2-جام جم آنلاین
3- www.Islamic-finance.net
4-www.Islamic-banking.com
5-www.kayhannews.ir
6-www.donya-e-eqtesad.com

صفحات: 1· 2