کارایی بانکداری اسلامی در دوران بحران اقتصادی
09 شهریور 1391
امروزه سیستم بانکداری اسلامی بطور چشمگیری در جهان روبه گسترش گذاشته و در بیشتر کشورها ، این سیستم به موازات سیستم های رایج بانکی در حال فعالیت هستند . یکی از علل مهم چنین گرایشی در میان کشورها ، توسعه و گسترش دین اسلام در جهان می باشد که با توجه به اصول و اندیشه های اقتصادی اسلام ، مسلمانان در نقاط مختلف جهان تمایل دارند سرمایه های خود را درسیستم های مالی اسلامی سپرده گذاری کنند و همین عامل خود موجب رونق بانکداری اسلامی شده است .
یکی از اهداف کلان نظام اقتصادی اسلام ،عدالت و رشد اقتصادی است . به همین دلیل ، بانک به عنوان موسسه ای اقتصادی که در ساختار اقتصادی جامعه نقش کلیدی دارد ، دارای اهمیت فراوان است ؛ زیرا سرمایه های راکد را در اختیار موسسه های اقتصادی قرار می دهد .
اهداف نظام بانکی در قانون بانکداری بدون ربا عبارت است از : ” استقرار نظام پولی و اعتباری بر مبنای حق و عدل ، به منظور تنظیم گردش صحیح پول و اعتبار در حهت سلامت و رشد اقتصاد کشور ؛ فعالیت در جهت تحقق اهداف و سیاستها و برنامه های اقتصادی دولت جمهوری اسلامی ایران ؛ تسهیل در امور پرداختها و دریافتها و مبادلات و معاملات و دیگر خدماتی که به موجب قانون به عهده بانک گذاشته می شود “. با الهام از آیه 275 سوره بقره ممنوعیت کار و درآمد بدون ریسک موجب می شود که فعالیتهای مالی در اسلام دارایی های واقعی با ارزش افزوده همرا ه باشد .
نظام بانکداری بدون ربا در جمهوری اسلامی ایران ، یکی از دستاوردهای پر ارزش انقلاب اسلامی است و به واقع باید این اندیشه اقتصادی را ارج نهاد .
سیر تصویب قانون عملیات بانکی بدون ربا :
بر اساس تبصره 54 قانون بودجه سال 1360 ، دولت موظف شد در زمانی کوتاه ، مطالعات لازم را انجام دهد و پس از شش ماه ، لایحه عملیات بانکداری بدون ربا را در مجلس شورای اسلامی ارائه کند . با تصویب قانون بودجه ، بررسی های اولیه آغاز شد . با حضور استادان و دانش اقتصاد و صاحبنظران بانک مرکزی در وزارت امور اقتصادی و دارایی و شورای پول و اعتبار ، جلسه هایی تشکیل و یکی از فقیهان شورای نگهبان نیز برای مطابقت با موازین شرع در این جلسه ها حاضر شد . سرانجام این لایحه در سال 1361 به هیئت دولت تقدیم گردید و پس از تصویب هیئت وزیران ، برای تصویب به مجلس شورای اسلامی تقدیم شد . این لایحه پس از تغییرهای اندک ، در شهریور 1362 به تصویب مجلس شورای اسلامی و تایید شورای نگهبان رسید و قانون عملیات بانکداری بدون ربا از ابتدای سال 1363 به همه بانکها ابلاغ شد . و به همین دلیل روز دهم شهریور ماه هر سال را روز بانکداری بانکداری اسلامی نامگذاری کرده و گرامی می دارند .
ریشه های تشکیل نخسین بانکهای اسلامی را عموما” به تاسیس موسسه مالی دارالمال یا موسسه مالی البرکه در سالهای 1981و 1982 در ژنو و لندن فعالیت خود را آغاز کرده اند ، نسبت می دهند .
اصول بانکداری اسلامی :
مهمترین اصل در بانکداری اسلامی تقسیم سود و زیان حاصل از معامله و پرهیز از پرداخت ربا یا همان بهره پول است . عمومی ترین مفاهیم مورد استفاده بانکداری اسلامی شامل مضاربه ( تقسیم سود) ، ودیعه ( به امانت گذاردن ) ، مشارکت ( سرمایه گذاری مشترک ) ، مرابحه ( قرارداد مبتنی برقیمت تمام شده ) و اجاره به شرط تملیک ( لیزینگ ) است .
در یک قرارداد رهنی به جای اینکه برای خرید یک کالا ، وام در اختیار خریدار قرار بگیرد ، بانکها خود اقدام به خرید کالا می کنند و آن را دوباره به خریدار می فروشند و وجه آن را به صورت قسطی دریافت می کنند . البته در این معامله سودی و یا جریمه ای دریافت نمی شود . به منظور جلوگیری از هر گونه قصور در این زمینه بانک اقدام به دریافت وثیقه می کند .
کالا یا ملک مورد معامله از آغاز به نام خریدار ثبت می شود . این کار مرابحه نام دارد .
یکی دیگر از مفاهیم در انجام معاملات اسلامی اجاره و اقتنا نام دارد که مشابه لیزینگ مستغلات است .
وام بانکهای اسلامی برای خرید وسائل نقلیه نیز شیوه مشابهی از لیزینگ است که وسیله نقلیه را با قیمتی بالاتر از قیمت معمول به خریدار می فروشد اما مالکیت خودرو را تا پایان مدت اقساط وام حفظ می کند .
نوعی دیگر از انواع تسهیلات بانکهای اسلامی پرداخت وام به شرکتها با نرخ بهره شناور است . نرخ بهره شناور به عنوان نرخ بازده ویژه یک شرکت به حساب می آید . به علاوه اینکه سود بانک دقیقا” برابر با سود خود شرکت خواهد بود . این فرم از مفاهیم خدمات بانکداری اسلامی مشارکت نام دارد که بانک تامین کننده منابع مالی و شرکت پدیده آورنده و مجری پروژه است که در پی یک طرح اقتصادی به سرمایه گذاری مشترک می پردازند . بنابراین این سود و زیان نیز بطور مساوی بین آنها تقسیم می شود و شرکت نباید در صورت شکست در پروژخ هزینه ها و زیان را برعهده گیرد .
صفحات: 1· 2
