به مناسبت میزبانی بزرگترین اجلاس بین المللی تاریخ ایران اجلاس جنبش عدم تعهد درتهران؛ ظرفیت ها، اهداف و دستاوردها هم اكنون 118كشور جهان از جمله ایران كه بیش از دو سوم اعضای سازمان ملل متحد را تشكیل می‌دهند، عضو جنبش عدم تعهد هستند. سران كشورهای عضو جنبش عدم تعهد هر 3 سال یكبار در اجلاسی با همین نام گرد هم می‌آیند. مشرق- جمهوری اسلامی ایران در روزهای پنجم تا دهم شهریور ماه میزبان بزرگترین همایش بین المللی طول تاریخ خود با عنوان شانزدهمین ‘اجلاس سران جنبش عدم تعهد’ (نم) خواهد بود.

جنبش عدم تعهد كه از سال 1961 ميلادي، رسميت يافت، تلاش براي ايجاد همگرايي ميان كشورهايي به حساب مي‌آيد كه در دوران جنگ سرد و نظام دوقطبي، به دنبال حفظ استقلال و گريز از وابستگي به قطب‌هاي قدرت جهاني به‌ويژه ائتلاف و يا تعهد به پيمانهاي نظامي و سياسي بودند.پيشگامان اين جنبش رؤساي كشورهاي برجسته و مهمي چون جواهر «لعل نهرو»، «جمال عبدالناصر» و «سوكارنو» بودند كه بعد از استقلال هند، تحت‌تأثير جهان‌بيني و ديدگاه‌هاي سياسي «مهاتما گاندي» نيز قرار داشتند. به‌تدريج 118 كشور به عضويت اين جنبش درآمده و حتي فروپاشي شوروي سابق و خروج از نظام دوقطبي نيز نتوانست به فلسفه وجودي اين جنبش پايان دهد و هم‌اكنون اين جنبش با بيش از 70 سال عمر، عمدتاً منافع و مصالح كشورهاي در حال توسعه را نمايندگي مي‌كنند.

پس از پيروزي انقلاب اسلامي و همخواني سياست نه شرقي، نه غربي بااهداف اين جنبش، جمهوري اسلامي نيز وارد اين جنبش گرديد و هم‌اكنون با عضويت در پروئيكاي جنبش يعني دوره‌ نه ساله‌، سه سال قبل از رياست، رياست و سه سال بعد از آن در آستانه‌ رياست اين جنبش قرار دارد و رياست جنبش در نشست تهران از مصر به جمهوري اسلامي ايران منتقل خواهد شد.

برگزاري نشست سران جنبش كه با حضور حدود هشت هزار نفر از رؤسا، وزراء، نمايندگان كارشناسان كشورهاي عضو و گروه‌هاي مختلف رسانه‌اي و خبرنگاران در تهران شرايط ويژه‌اي پديد آورده و تعطيلي پنج روزه از هفتم تا يازدهم شهريور و لغو بخشي از پروازهاي داخلي را به همراه خواهد داشت، فرصتي براي دستيابي به اهداف و منافعي براي كشور عزيزمان است كه مهم‌ترين آن‌ها عبارتند از:

1- شكست خط تحريم و انزواي جمهوري اسلامي ايران و آشكار شدن دروغ بزرگ دشمنان كشورمان كه چند كشور مخالف با پيشرفت‌هاي علمي و فناورانه كشورمان را اكثر كشورها جلوه مي‌دهند. 2- پديد آمدن زمينه‌اي براي آشنايي با واقعيت‌ها توانمندي‌ها و پيشرفت‌هاي جمهوري اسلامي و اصلاح تصوير غلط و كاذب بر آمده ازجنگ رسانه‌اي و نرم دشمن كه حضور حدود 2 هزار خبرنگار مي‌تواند زمينه‌اي براي انعكاس اين واقعيت‌ها به جهان خارج نيز باشد. 3- فراهم شدن شرايط ارتقای مناسبات و روابط سياسي ـ اقتصادي با كشورهاي عضو كه حضور صدها تيم كارشناسي، تجاري و فني همراه سران در كشورمان زمينه‌ساز آن است. 4- بهره‌برداري براي دفاع از حقوق مساوي كشورها و طرح مسايل اساسي برآمده از نقض حق حاكميت دولت‌ها و ملت‌ها كه نماد آشكار آن مداخله در كشور سوريه و همچنين سركوب ملت‌هاي بحرين و یمن در شرايط فعلي است.

به‌نظر مي‌رسد همانگونه كه گروه نم در سطح آژانس بين‌المللي انرژي اتمي، با حمايت از فعاليت‌هاي صلح‌آميز هسته‌اي جمهوري اسلامي ايران و صدور بيانيه‌هاي چند گانه توانسته در برابر اقدامات غيرقانوني و زورگويانه آمريكا و متحدان غربي‌اش، موانعي ايجاد كند، هم اكنون هم برگزاري نشست تهران از يكسو و جايگاه و نقش برجسته استراتژيك و ژئو پلیتيك جمهوري اسلامي و داشتن حرف نو و جسارت طرح آن از سوي دیگر مي‌تواند زمينه‌ساز دفاع از حق حاكميت و استقلال دولت و ملت‌ها در شرايط هرج‌ومرج‌گونه فعلي و بي‌نظمي در جهان امروز و مقابله با نظام سلطه و نظم تك‌قطبي باشد.

جمهوری اسلامی ایران در روزهای پنجم تا دهم شهریور ماه میزبان بزرگترین همایش بین المللی طول تاریخ خود با عنوان شانزدهمین ‘اجلاس سران جنبش عدم تعهد’ (نم) خواهد بود. این اجلاس در سه سطح كارشناسان (5 و 6 شهریور)، وزیران امور خارجه (7 و 8 شهریور) و سران كشورهای عضو (9 و 10 شهریور) برگزار می شود.

بزرگترین اجلاس بین المللی در سطح سران كه تاكنون به میزبانی ایران برگزار شده است، مربوط به اجلاس سران كشورهای عضو سازمان همكاری های اسلامی (OIC) است كه در سال 1376 در تهران برگزار شد. سازمان همكاری های اسلامی از 56 عضو اصلی و جنبش عدم تعهد از 118 عضو اصلی و حدود 20 عضو ناظر تشكیل شده است.

اجلاس وزیران امور خارجه كشورهای عضو جنبش عدم تعهد در روزهای 20 و 21 اردیبهشت ماه سال جاری به میزبانی مصر به عنوان رییس كنونی جنبش در منطقه ‘شرم الشیخ’ برگزار شد و در این اجلاس مقدمات مربوط به برگزاری اجلاس سران در تهران مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

پانزدهمین اجلاس سران كشورهای عضو جنبش عدم تعهد در سال 2009 به میزبانی مصر در شرم الشیخ برگزار شد و هم اكنون مصر ریاست دوره ای این جنبش را برعهده دارد. با برگزاری شانزدهمین اجلاس سران ‘نم’ در ایران، جمهوری اسلامی ایران برای یك دوره سه ساله ریاست این نهاد بین المللی را كه با 118 كشور عضو، بزرگترین نهاد بین المللی بعد از سازمان ملل محسوب می شود، برعهده خواهد گرفت.

وضعیت ناكارآمد و غیر منطقی شورای امنیت سازمان ملل باعث شده است كه ملت‏های آزادی خواه جهان حاضر به پذیرش بی چون و چرای تصمیمات این نهاد بین المللی تحت نفوذ قدرتهای استكباری نباشند و همین امر موجب شده است كه ملت ها و كشورها نسبت به نشست های جنبش عدم تعهد موسوم به ‘نم’ و تصمیم ها و قطعنامه هایی كه در آن اتخاذ و صادر می شود، توجه فراوان داشته باشند.

* تاریخچه شكل گیری ‘نم’ بعد از جنگ جهانی دوم و به دنبال ایجاد جهان دو قطبی و شكل گیری جنگ سرد دو قرارداد و یا پیمان بین المللی در جهان شكل گرفت: اول ، پیمان آتلانتیك شمالی ‘ناتو’ كه مربوط به كشورهای غربی و متمایل به غرب بود و دوم ، كشورهای عضو پیمان ‘ورشو’ كه شوروی سابق و كشورهای بلوك شرقی را شامل می‏شد .

در این دوران برخی از كشورها تمایلی برای پیوستن به هیچكدام از این دو بلوك و پیمان را نداشتند و با هدف وحدت و همگرایی میان كشورهایی كه نه در اردوگاه كمونیسم و نه جزو كشورهای بلوك غربی بودند ، تصمیم گرفتند جریان و یا جنبشی را شكل دهند كه هیچ وابستگی و تعهدی با دو بلوك شرق و غرب نداشته باشد.

نخستین تلاش برای ایجاد همگرایی میان كشورهایی كه بعدها به غیرمتعدها معروف شدند، در سال 1955 در كنفرانس ‘باندونگ’ انجام شد.’جواهر لعل نهرو’، ‘جمال عبدالناصر’ و ‘احمد سوكارنو’ روسای وقت كشورهای هند، مصر و اندونزی در این اجلاس ایده تشكیل چنین سازمانی را مطرح كردند. در سال 1961 با حمایت ‘فیدل كاسترو’ رهبر و رییس جمهوری وقت كوبا و ‘مارشال تیتو’ رهبر سوسیالیست یوگسلاوی سابق در كنفرانسی كه در كشور یوگسلاوی سابق برگزار شد، این سازمان موجودیت خود را اعلام كرد.

جنبش عدم تعهد عنوان کشورهای در حال توسعه با هدف استعمار زدایی و مبارزه با امپریالیسم و نو استعمار، ایجاد وحدت و یکپارچگی میان کشورهای درحال توسعه، برقراری مناسبات سیاسی و اقتصادی آزاد و مستقل از هر یک از قدرتهای برزگ و کمک به برقراری صلح و امنیت بین کشورهای عضو جنبش عدم تعهداست.

به کشورهای عضو جنبش عدم تعهد، کشورهای غیر متعهد می‎گویند. سران کشورهای غیر متعهد هر سه سال یکبار و کنفرانس وزرای امور خارجه غیرمتعهد در فاصله بین دو کنفرانس سران در پایتخت یکی از کشورهای عضو جنبش برگزار می‎شود.

اولین کنفرانس سران در سال 1961 با شرکت 25 کشور در پایتخت یوگوسلاوی تشکیل شد رئیس کشور میزبان تا اجلاس بعدی، ریاست کشورهای غیر متعهد را عهده دار می‎شود. پیروی از سیاست همزیستی مسالمت‎آمیز ، پشتیبانی از جنبشهای آزادیبخش ، عدم پیوستگی به هیچیک از پیمانهای نظامی در چارچوب اختلافات قدرتهای بزرگ از جمله مشخصات کشورهای غیر متعهد است.

هم اكنون 118كشور جهان از جمله ایران كه بیش از دو سوم اعضای سازمان ملل متحد را تشكیل می‌دهند، عضو جنبش عدم تعهد هستند. سران كشورهای عضو جنبش عدم تعهد هر 3 سال یكبار در اجلاسی با همین نام گرد هم می‌آیند.

* ‘نم’ بزرگترین سازمان بین المللی پس از سازمان ملل جنبش عدم تعهد بعد از سازمان ملل، بزرگترین سازمان بین المللی محسوب می شود و تا كنون 15 بار اجلاس این جنبش در سطح سران كشورهای عضو به فاصله زمانی هر سه سال یك بار برگزار شده است. مصر به عنوان میزبان پانزدهمین اجلاس سران ‘نم ‘ در سال 2009، هم اكنون ریاست دوره این این جنبش را برعهده دارد. جمهوری اسلامی ایران نیز شهریور ماه سال 1391 (2012 میلادی) میزبان شانزدهمین اجلاس سران كشورهای عضو جنبش عدم تعهد خواهد بود.

*نشست های انجام گرفته توسط اعضای جنبش غیرمتعهدها گردهمایی نخست - بلگراد، ۶-۱ سپتامبر، ۱۹۶۱ گردهمایی دوم - قاهره، ۱۰-۵ اکتبر، ۱۹۶۴ گردهمایی سوم - لوزاکا، ۱۰-۸ سپتامبر، ۱۹۷۰ گردهمایی چهارم - الجزیره، ۹-۵ سپتامبر، ۱۹۷۳ گردهمایی پنجم - کلمبو، ۱۹-۱۶ اوت، ۱۹۷۶ گردهمایی ششم - هاوانا، ۹-۳ سپتامبر، ۱۹۷۹ گردهمایی هفتم - دهلی نو، ۱۲-۷ مارس، ۱۹۸۳ گردهمایی هشتم - حراره، ۶-۱ سپتامبر، ۱۹۸۶ گردهمایی نهم - بلگراد، ۷-۴ سپتامبر، ۱۹۸۹ گردهمایی دهم - جاکارتا، ۷-۱ سپتامبر، ۱۹۹۲ گردهمایی یازدهم - کارتاگینا، ۲۰-۱۸ اکتبر، ۱۹۹۵ گردهمایی دوازدهم - دوربان، ۳-۲ سپتامبر، ۱۹۹۸ گردهمایی سیزدهم - کوالالامپور، ۲۵-۲۰ فوریه، ۲۰۰۳ گردهمایی چهاردهم - هاوانا، ۱۶-۱۵ سپتامبر، ۲۰۰۶ گردهمایی پانزدهم - شرم الشیخ ۱۱-۱۶ جولای، ۲۰۰۹ گردهمایی شانزدهم - تهران  ۲۰۱۲
*عضویت ایران در جنبش عدم تعهد

*انقلاب اسلامی آغاز حضور ایران در جنبش عدم تعهد ایران به دلیل پیوستن رژیم پهلوی به پیمان نظامی بغداد نتوانست در نخستین اجلاس سران کشورهای غیرمتعهد (بلگراد 1961) حضور یابد و از آن تاریخ به بعد نیز مسئله عضویت ایران در این جنبش مطرح نشد. در سال 1357، پس از پیروزی انقلاب اسلامی و در ششمین نشست سران جنبش عدم تعهد در هاوانا، ایران به عضویت این سازمان درآمد. جمهوری اسلامی ایران براساس آموزه های اصلی معمار کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی(ره)، یعنی دکترین نه شرقی نه غربی که به اندیشه عدم تعهد نزدیک است، ترجیح داد در این جنبش با حفظ استقلال عملی و پویایی موضع گیری، به بازنگری در متن معادلات جهانی مبادرت ورزد. این، فصل مشترک مواضع و سخنرانی های مسئولان ایران در نشست های متعدد سران و وزیران خارجه کشورمان از سال 1357 تاکنون بوده است
. *از سقوط ایرباس تا جنگ تحمیلی شاید بتوان گفت جنبش عدم تعهد یکی از مفیدترین سازمان های بین المللی است که ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی به عضویت آن درآمده است. پس از تثبیت اوضاع سیاسی کشور از سال 1360، ایران بر حضور خود در این جنبش افزود و این جنبش نیز متقابلا اقدامات مثبتی به سود ایران انجام داد که از آن جمله می توان به تلاش برای پایان دادن به جنگ ایران و عراق، محکوم کردن حمله آمریکا به هواپیمای مسافربری ایران در تیر 1367، حمایت از اجرای قطعنامه 598 و سایر موضع گیری هایی که با سیاست های جمهوری اسلامی ایران انطباق داشته اند، اشاره کرد. موضوعاتی چون فلسطین، مخالفت با مذهب ستیزی و نژادپرستی، تقاضا برای گشودن بازار کشورهای شمال به روی صادرات کشورهای جنوب از جمله این اقدامات بوده است
. *غیر متعهدها در صف اول حمایت از حقوق ایران مهم ترین اقدام حمایتی جنبش غیرمتعهدها در قبال کشورمان تلاش برای محکوم نشدن ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی بوده است. در نشست های شورای حکام آژانس که به منظور بررسی فعالیت های هسته ای ایران برگزار شده است غیرمتعهدها با موضع گیری خود از این شورا خواسته اند به دور از فشارهای سیاسی به بررسی دقیق وضع تسلیحاتی همه کشورهای عضو بپردازد. این جنبش همچنین در پایان چهاردهمین نشست سران در هاوانا در بیانیه جداگانه ای ضمن حمایت از فعالیت های صلح آمیز هسته ای ایران، پیوستن رژیم صهیونیستی را به معاهده منع گسترش سلاح های هسته ای (ان پی تی)2 خواستار شد.