نگاهی به بازدیدهای مقام معظم رهبری از سفر ایلام در 1369 تا کنون این نکته را اثبات می کند که عمق و نفوذ ارتباط اقشار و آحاد ملت با ایشان افزایش یافته و بازدیدهای استانی به یک الگوی موفق حاکمیتی با جامعه در آمده و قابل صدور به کشورهایی است که ادعای دموکراسی دارند.

 مقام معظم رهبری سلسله سفرهای استانی را  از دی ماه سال 1369 با سفر به استان ایلام آغاز نمودند، ایشان قبل از شروع این سفر فرموده بودند: « من تصميم دارم كه به قصد تماس مستقيم و نزديك با مردم، سلسله مسافرتهايى را در سرتاسر كشور شروع كنم. قصد ابتدايى من اين است و دلم مى‏خواهد بروم؛ چون من هميشه مسافرت مى‏كردم، با مردم ارتباط نزديك داشتم و خيلى از مسايل مردم را كه نمى‏شود از راه دور و نامه و گزارش و پيغام و عيون و امثال آن مطلع شد، آدم مى‏تواند در يك نگاه چيزهايى را بفهمد و مطلع بشود. چنانچه بشود از اين مسافرتها، كارى در جهت فعاليتهاى شما انجام داد، من انجام مى‏دهم» . سفر اخیر ایشان به خراسان شمالی حلقه ای از این ارتباط مستمر و نزدیک بود.

با نگاهی به سیر تطور این سفرها و هچنین آثار و برکات آن سعی می کنیم چند دسته از اهدافی را که در قالب استراتژی ارتباطی محقق گشته بیان کنیم.   1-استراتژی تبیین (کل کشور عرصه بیان و تبیین گری: طبیب دوار بطبه) :   امام خامنه ای در مواقع غیر از بازدید استانی نیز به بیان و تبیین مسائل مهم و کلان نظام می پردازند. اما آنچه را که در سال های اخیر شاهد آن هستیم، فرمایش مطالب کلیدی حساس و مورد نیاز کشور در سفرهای استانی است به گونه ای که به محض رسانه ای شدن عزم ایشان برای حضور در میان مردم بخش های مختلف، گمانه زنی بر سر محورهای سخنان معظم له شروع می شود و هر رسانه ای به دنبال راهی برای نزدیک کردن پیش بینی های خود به واقع می باشد.      در نظر رسانه ها، مردم و مسئولین سفرهای استانی ایشان از اهمیت بالایی برخوردار است که این امر منجرشده تا این سفرها کانون توجهات خبری، فعالان و تحلیل گران کشور قرار گیرد از همین رو این رحله ها زمان بسیار مناسبی برای بیان آن چیزی است که بیش از موارد دیگر محتاج توجه و اهتمام است. از عوامل توجه عمومی و بین المللی به سفرهای استانی ایشان نهمین رویکرد تبیین گری است چرا که ایشان بسیاری از محورهایی را که در بیانات حسینیه امام خمینی (ره) به صورت محوری و نکته وار ذکر می کنند در جمع مردم بخش های مختلف کشور بیشتر پرداخته و آن را تفصیل می دهند. استراتژی مذکور از جمله مواردی است که در سفرهای ایشان دچار تطور شده است، به گونه ای که مقایسه بیانات در سفرهای اولیه با سفرهای اخیر به خوبی نشان می دهد که در اوایل شروع این بازدیدها، مباحث با شمولیت و تفصیلی همچون سفرهای اخیر مطرح نمی شده و عملا در چند سال اخیر نکاتی که معظم له در سفرهای استانی بیان می کنند نه تنها در رویکرد کلی کشور موثر است بلکه حتی بسیاری از جهت گیری ها را اصلاح کرده و به عنوان یک سیاستگذاری نو قلمداد می شود. به طور مثال گرچه ایشان چندین بار در جمع های مختلف بر اهمیت بحث جمعیتی صحه گذاشته بودند اما در این سفر شاهد بودیم که ایشان تأکید بر جبران اشتباهات گذشته در این خصوص داشتند.  

جدول زیر نشان دهنده استراتژی تبیینی در 4 سفر اخیر قیاس آن با 2

سفر اول است:

2- استراتژی دیدار (توجه به اقشار و گروه ها در دیدارها):    تنوع و تعداد دیدار های مقام معظم رهبری در سفرهایشان یکی دیگر از مولفه هایی است که از سال 69 تا کنون رشد داشته است.   

این رشد را باید از دو زاویه مورد توجه قرار داد، نخست تنوع مخاطبین دیدارها و دوم افزایش تعداد دیدار ها.  

1- تنوع دیدار:   از اساسی ترین اقدامات برای اجرای اهداف و برنامه های کلان نظام، گسترش برنامه ها در جامعه و در میان اقشار مختلف اجتماع است، اگر تک تک افراد جامعه، خود را مخاطب چشم انداز نظام و موثر در پیشرفت و تعالی جامعه بدانند قطعا مشارکتی همگانی رخ خواهد داد. سیره رسول اکرم(ص) در اخذ مشورت از اصحاب را در همین حوزه تفسیر می کنند به طور مثال هنگامی که مردم مدینه خود را در در نتیجه جنگ موثر می بینند حاضر هستند که با اشتیاق فراوان خندق حفر کنند. 

امام خامنه ای در دیدار های خود، نسبت اقشار مختلف را با انقلاب اسلامی تبیین نموده و وظایف این گروه ها را یادآور می شوند، به عبارت دیگر مسائل کلان، اهداف، استراتژی ها و برنامه های نظام را به فراخور فضای فکری و عملی اقشار مختلف تبیین می نمایند، این مهم را در روایت نبوی می یابیم:« إِنَّا مَعَاشِرَ الْأَنْبِيَاءِ أُمِرْنَا أَنْ نُكَلِّمَ النَّاسَ‏ عَلى‏ قَدْرِ عُقُولِهِم »«ما انبیاء  امر شده این که متناسب با مخاطبمان سخن  بگوییم».  در سفر اخیر خراسان شمالی، مقام معظم رهبری در دیدار عموم مردم، تبیینی از کلیت و محتوای پیشرفت را ارائه کردند، در دیدار با دانشجویان به تبیین سبک زندگی به عنوان یکی از شاخصه های پیشرفت پرداختند، در دیدار با طلاب نیز خط دهی و تعامل گیری آنان را با اقشار مختلف من جمله جوانان را مطرح نمودند (که این منجر به پیشرفت اخلاقی مورد اشاره معظم له می شود).

فایده دیگری که بر این اقدام مترتب است همزاد پنداری مردم غیر بومی است. به عنوان مثال هنگامی که ایشان با دانشجویان خراسان شمالی به گفتگو می نشینند تمامی دانشجویان کشور خود را مخاطب آن دانسته و اخبار و بیانات آن جلسه را پیگیری می کنند، این را نیز باید از ابتکارات ایشان دانست که تنها با یک دیدار به راحتی جریانی عظیم در قشری خاص به راه می اندارند؛ کاری را که تنها می توان با هزینه های هنگفت از طریق رسانه ها انجام داد.  در یک کلام باید اینگونه بیان شود که با استفاده از این سفر و با بهره گیری از این دیپلماسی، پذیرش مردمی نسبت به قوانین، برنامه ها، راهبردها و رویکردهای نظام بالا می رود به گونه ای که نظام می تواند برنامه های خود را خصوصا استراتژی های جهادی را در مقابل دشمن در جامعه به راحتی اجرا نماید چرا که پذیرش اجتماعی آن بالا رفته است. این نفوذ را در ادبیات سیاسی به مشروعیت تعبیر می نمایند، مشروعیت در این علم به معنای آن است که هنگامی که نظام سیاسی حاکم دست به اقدامی و یا دستوری می زند مردم بدون اکراه آن را بپذیرند. از همین روست که شاهد آن هستیم تنوع مخاطبین در سفرهای اخیر مقام معظم رهبری بیش از سفرهای اولیه است.

  2- تعداد دیدار ها:   تعداد دیدارها عملا به خاطر اینکه گستره جمعیتی بیشتری را درگیر می کند، توجه افراد بیشتری را جلب کرده و اینگونه هر فرد خودش را سفیر و رسانه ای برای انتشار نکات مورد تأکید می داند. اگر در این سفرها رهبر انقلاب تنها به دیدار عمومی و دیدار با مسئولین اکتفا می نمودند و مابقی سفر را به جلسات با مسئولین می گذراندند، آن وقت آیا توجه مردمی به بیانات معظم له در سفرها، ایجاد شور انقلابی در جامعه، نشان دادن پیوندهای مردم و ولی و به دنبال آن یأس دشمنان و برکات دیگر هیچگاه عیان می شد؟ سخن گفتن با مردم هر شهری که ولی در آن وارد می شود از سنن است، امیر المومنین (ع) به هنگام ورود به کوفه و بصره با مردم به سخن گفتند، امام رضا(ع) نیز به هنگام ورود به نیشابور و در زمان اقامت خود در مرو نیز با مردم دیدار می کردند و با آنان مستقیم صحبت می فرمودند و هرگز آن را تعطیل نکردند.  حال مقام معظم رهبری به تأسی از همین سنت با ورود به هر استان به شهرهای مهم آن سرزده و با مردم آن خطه دیدار می نمایند. تعداد زیاد دیدار های مختلف مردمی منجر به انگیزه بخشی به مردم برای مشارکت سیاسی و حضور موثر می شود چرا که در چنین دیدارهایی اولا همگان شاهد می شوند که چگونه حضور تک تک افراد در دلسردی و مقابله با دشمن موثر است و ثانیا خود را مورد خطاب بالاترین جایگاه سیاستگذاری کشور می یابند، در واقع این حضور به عنوان یک مشارکت سیاسی و نمونه ای از اهمیت حضور تلقی می شود، از همین رو می توان با جدیت بیان نمود که تعداد دیدارها منجر به افزایش مشارکت سیاسی و در نتیجه سهیم شدن مردم در قدرت می شود، امری که در نظام های دموکرات دنیا با هزینه های سنگین تأسیس حزب، به کار گرفتن نیروی انسانی فراوان در احزاب و رسانه ها و امثال آنان دنبال می شود.  

3- استراتژی اجرا (قوه مجریه همپای رهبری در خدمت و آبادانی):   استراتژی مورد بحث در سفرهای اخیر به خوبی جای خود را پیدا نموده است به گونه ای که نه تنها تمامی نامه های مردمی مورد بررسی قرار می گیرد بلکه از سفر فارس به بعد (سال 87) جلسه هئیت دولت در آخرین لحظات سفر با حضور رهبر معظم انقلاب تشکیل می شود. این را باید بالاترین و موثرترین اقدام برای رسیدن به هدف این استراتژی دانست.  قطعا اطلاع بدون واسطه از پیشرفت ها و اجراییات کشور و در نهایت تصمیم گیری بر مبنای آن، مردم را به پیشرفت کشور مطمئن می سازد. عدالت در پیشرفت از فواید دیگری است که با حضور در تمامی استان ها محقق می شود. هنگامی که بالاترین مقام تصمیم گیرنده کشوری در تمامی استان ها حضور می یابد سعی خواهد نمود سطح کمی و کیفی زندگی و معنویت را در جامعه هماهنگ کند و رهنمودهای لازم را در این خصوص به قوه مجریه بنماید. مقام معظم رهبری حتی تشکیل جلسه هیئت دولت را تا بعد از سفر به تاخیر نمی اندازند بلکه تمامی اعضای هیئت وزرا را به استان مورد نظر فراخوانده و بلافاصله پس از مشاهدات و گزارشات مردمی به تصمیم گیری می نشینند. تصمیماتی که بدون چنین استراتژی باید در صف  مراحل پیچ و خمدار بمانند.   

4-استراتژی مقاومت:   شور انقلابی، حضور در صحنه های انقلاب، مقاومت در برابر دشمن و ایستادگی در مبارزه با دشمنان همگی جزو صحنه های ماندگار انقلاب اسلامی است. اگر باور قلبی و ایمانی راسخ به انقلاب وجود نداشته باشد قطعا تمامی مظاهر آن نیز رو به زوال رفته و نهایتا خمودگی و سستی در مقابل دشمن افزایش یافته و اینگونه دشمن به فکر دست اندازی و تعدی می افتد.  شهید مطهری (ره) معتقد بودند که امر دین امری است عقلی و عاطفی از همین رو نمی توان تنها با عقل به آن پرداخت بلکه عاطفه نیز باید در دین باشد (ایشان مجالس روضه اهل بیت علیهم السلام را از نمودهای این بعد عاطفی می دانند) . حال انقلاب اسلامی به عنوان یک انقلاب دینی از این قاعده مستثنی نیست. در صورتی که تنها بعد استدلالی و عقلی نسبت به نظام برای مردم بماند دیگر مجاهدت و از خود گذشتی را شاهد نخواهیم بود. از همین رو ایجاد شور انقلابی در جامعه و باز تولید عواطف مردمی نسبت به انقلاب و ارزش های آن امری بسیار ضروری جلوه می نماید. از عوامل دلداگی نسل جدید و در نتیجه عدم انحراف انقلاب اسلامی را نیز باید همین باز تولید دانست. این موضوع دو اثر با برکت دارد نخست آنکه قوی تر شدن شور انقلابی و مستحکم شدن رابطه قلبی مردم با انقلاب منجر به پیشبرد و تعالی مردم و دولت و در نتیجه نزدیک شدن به تمدن اسلامی می شود و دوم آنکه دشمن نیز با مشاهده این پیوند ها و مستحکم تر شدن آن ها مایوس شده و حتی عقب نشینی می نماید.   

نتیجه گیری:   نزدیکی به مشروعیت مطلق، بالا رفتن اقتدار نظام سیاسی، مشارکت دادن مردم در امور سیاسی، سهیم کردن مردم در قدرت، افزایش قدرت نرم، بالا بردن قدرت خود در مقابل دشمن، استحکام مردم در مبارزات، تبیین خط مشی و راهبردهای کلان سیاسی، سهیم شدن مردم در پیشبرد راهبردهای کلان نظام، مردمی شدن اهداف بالادستی نظام، پیوند مسئولین و مردم و … از اموری است که امروزه تمامی دولت های مدرن داعیه تلاش برای رسیدن به آن را دارند و برای آن نیز به اموری از جمله تاسیس نهادهای جامعه مدنی خصوصا احزاب، تقویت رسانه ها، سوق دادن مردم به سمت جامعه مدنی و امثال آن که با هزینه های هنگفت مالی و انسانی به همراه است دنبال می شود. در این میان در نظام جمهوری اسلامی اهداف مذکور با بازدید و سفرهای استانی توسط عالی ترین مقام کشوری محقق می شود، این را باید ارائه الگوی جدید در نمونه های ساختار دولتی و مدیریتی دانست، الگویی که برخواسته از سنن نبوی و علوی است. مقام معظم رهبری در همین راستا 4 استراتژی تبیینی، دیدار، اجرا و مقاومت را در سفرهای خود پیگیری می نمایند.

http://www.ammarname.ir